یادداشت | تکرار سناریو پهلوی در عربستان

خبرگزاری رسا – گروه بین الملل: «دین و امور معنوی مانع از پیشرفت و مدرنیته» یکی از جمله های با سابقه طولانی، جذاب، عامله پسندی است که حاکمان در دوران های مختلف تاریخ میل و رقبت بسیاری برای اجرا و توجه به آن داشته اند.

محمد بن سلمان ولیعهد پادشاه عربستان یکی از جوانانی است که به نظر می رسد تاریخ را به خوبی بلد نیست و از عواقب گذشتگان بی خبر است، بنابراین دست به اقداماتی می زند که صدای دوست و دشمن او را در آورده است.

به این دلیل می گویم که محمد بن سلمان بی سواد است که اگر یک نگاهی به چند دهه گذشته و به ایران می کرد به خوبی متوجه می گشت که اصلاحات و درواقع واردات فرهنگ غربی به کشوری نظیر عربستان به چه میزان برای آنان خطرناک است. برای درک این مساله باید یک نگاه بسیار کلی به اقدامات رضا شاه و پسرش داشته باشیم.

اصلاحات در دوران رضاه شاه

سفر رضاشاه پهلوی به ترکیه در سال ۱۳۱۳ شمسی، بر نگرش او نسبت به اجرای کشف حجاب بسیار اثر کرد به طوری که پس از سفر، به مستشارالدوله صادق، سفیر کبیر ایران در ترکیه، گفت: «هنوز عقب هستیم و فوراً باید با تمام قوا به پیشرفت سریع مردم، خصوصاً زنان اقدام کنیم».[1] صدرالاشراف نیز در خاطرات خود از تأثیر سفر ترکیه بر رضاشاه یاد کرده و نوشته است: «رضاشاه پس از مسافرت به ترکیه در اغلب اوقات ضمن اشاره به پیشرفت سریع ترکیه، از رفع حجاب زن‌ها و آزادی آنان صحبت و تشویق می‌کرد».[2]

به گفته حسن ارفع، «مصلح ایرانی به دیدار همتای ترکش آمده بود تا بیاموزد و با دیدار از یک کشور پیشرفته‌تر، از پیشرفتی که در ترکیه حاصل آمده بود، بهره فراوان برد و پس از بازگشت بی‌درنگ دست به کار شد تا آنچه را در آنجا آموخته بود، به کار گیرد». یحیی دولت‌آبادی نیز نوشته است: «از آنجا که آتاتورک دعوت متقابل را پذیرفته بود، رضاشاه می‌خواست تا زمان بازدید او، ایران را با چنان سرعتی مدرن ‌سازد که آتاتورک عقب‌ماندگی نسبی ایران را مشاهده نکند.»[3]

اصلاحات محمدرضا پهلوی

محمدرضا پهلوی در آغاز دهه ۱۳۴۰ به توصیه دولت کندی که ادامه اوضاع جاری در آن زمان را خطری برای ثبات ایران می‌دید، یک سلسله اصلاحات از بالا را در کشور آغاز کرد. تصویب قانون انتخابات انجمن‌های ایالتی و ولایتی در دوران نخست وزیری اسدالله علم در سال ۱۳۴۱ شمسی و رفراندوم ۶ بهمن ۱۳۴۱ که شاه از آن به عنوان «انقلاب سفید شاه و مردم» نام برد با اعتراض مراجع و علما مواجه شد.

اصلاحات در عربستان

اکنون باید یک نگاهی به اقدامات محمد بن سلمان جوان در زمینه اصلاحات داشته باشیم.

رفع ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان، اجازه فتوا به زنان، پخش ترانه زنانی نظیر ام کلثوم از شبکه‌های تلویزیون دولتی عربستان، راه اندازی باشگاه های ورزشی ویژه زنان، برگزاری کنسرت های ترانه، تئاترهای خیابانی مختلط و برگزاری انواع مجالس رقص در ملأ عام گوشه ای از اقدامات ولیعهد عربستان است.

علمای عربستان در مواجه با این اقدامات به دو دسته تقسیم شدند؛ دسته اول کسانی هستند که به تمجید و تعریف از سیاست های اصلاح طلبانه حاکمان سعودی پرداختند به طوری که حتی فتواهای خود را تغییر دادند که به طور مثال می توان جواز رقص و آواز در مراسم لهو و لعب از سوی «عادل الکلبانی» مبلغ برجسته سعودی و امام جماعت پیشین مسجد الحرام اشاره کرد.

وی در پاسخ به پرسش یکی از مخاطبان برنامه «بیّن بیّن» درباره جواز کف زدن در مراسم های شادی، گفت: هر کس به فراخور وسع خود می تواند آن کاری که از عهده اش برمی آید را انجام دهد مثلا اگر می تواند با شرکت کنندگان در مراسم، برقصد یا با آنها آواز بخواند، همان کار را بکند.

پیشتر عادل الکلبانی طی اظهار نظری اعلام کرد که هر چند پیش از این فتوا بر حرمت آواز داده بودم، ولی نظرم تغییر کرده است و تغییر نظر هم اشکالی ندارد.

دسته دوم کسانی هستند که با اقدامات محمد بن سلمان به شدت مخالف هستند و به محض اعلام مخالفت با چماق آهنین دستگاه های امنیتی رژیم آل سعود مواجه می شوند. خاندان سعودی در تازه ترین اقدام خود شماری از امامان جماعت شناخته شده نظیر صالح الونيان، ابراهيم البصيلی و يوسف العويد را از ادامه فعالیت در مساجد عربستان بازداشتند؛ اتهام این افراد «دعا در شب های ماه رمضان» است!

آل سعود حتی از فعالیت های این مبلغان و امامان جماعت در فضای مجازی نیز هراس دارد به گونه ای که آنها را از فعالیت در شبکه های اجتماعی مانند توییتر محروم می کند.

حاکمان سعودی در سرکوب مخالفان هیچ گونه ملاحظه ای ندارند و حتی علمای وهابی که سالیان سال جیره خوار آنان محسوب می شوند و وهابیت نیز در راستای اهداف رژیم آل سعود قدم بر می داشتند، اکنون مورد غضب قرار گرفته اند به طوری که «سلمان العوده»، «عوض القرنی» و «علی العمری» از  علمای سرشناس را بازداشت و تحت شدیدترین شکنجه ها قرار داده اند و به گفته وب‌سایت میدل ایست آنلاین، قرار است پس از ماه مبارک رمضان اعدام شوند.

از سوی دیگر قلع و قمع شدید پیروان اهل بیت (علیهم السلام) قرار دارد که رژیم آل سعود از میزانش چه در دوران اصلاحات و چه پیش از آن کم نکرده است به طوری که آنان چندی پیش 37 تن از روحانیان و شیعیان را سربریدند.

در کل محمد بن سلمان در همان مسیری قدم بر می دارد که خاندان پهلوی سالیان پیش رفته اند و نتیجه ای جز حقارت، ذلت، شکست را برایشان درپی نداشته است. محمد رضا پهلوی می پنداشت که هر چه بیشتر به آمریکا اعتماد کند، قدرتش مستحکم تر می شود اما نتیجه عکس آن را گرفت به طوری که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران حتی اجازه اقامت به او در امریکا را ندادند و با حقارت و ذلت در مصر درگذشت. اکنون یک جوان عرب که به قول معرف «کله اش بوی قرمه سبزی می دهد!» در همان مسیر قدم بر می دارد و هر چه سعی می کند بیشتر اعتماد آمریکا را جلب کند و بیشتر به آن ها پول بدهد، بیشتر تحقیر و ذلیل می شود به طوری که دونالد ترامپ رییس جمهور ایالات متحده آمریکا با تعابیری نظیر «گاو شیرده» در رابطه با عربستان استفاده می کند و صدای از مقامات سعودی در اعتراض به این اقدامات خارج نمی شود.

در پایان باید گفت، همان طور که پادشاهان پهلوی به زباله دان تاریخ پیوستند، رژیم آل سعود نیز به زباله دان تاریخ خواهند پیوست و وعده الهی مبنی بر نابودی ظالمان و پیروزی حق محقق خواهد شد.

نویسنده: حجت الاسلام عارف ابراهیمی کارشناس مسائل بین الملل

--------------------------------

[1] مکی، تاریخ بیست‌ساله ایران، ج ۶، ۱۳۵۸ ص۱۵۷.

[2] صدر، خاطرات صدرالاشراف، ۱۳۶۴، ص۳۰۲.

[3] اتابکی، تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه، ۱۳۸۵، ص۲۲۰.